Spiritualiteit in Europa: op zoek naar een nieuw fundament

Europa heeft altijd een rijke spirituele traditie gekend. Eeuwenlang bood de Katholieke Kerk richting en houvast, maar door machtsstructuren, interne misstanden en een steeds rationeler wereldbeeld, is haar invloed sterk afgenomen. Voor veel mensen is de kerk nu niet meer dan een nostalgische herinnering op kerstavond, zonder een diepere verbinding met het dagelijks leven.

In de afgelopen decennia ontstond een zoektocht naar zingeving buiten de traditionele religies. Mindfulness, yoga, plantmedicijnen, ademwerk en tantra groeiden in populariteit en boden voor velen waardevolle inzichten. Maar door massale commercialisering raakten deze paden vaak uitgehold. Veel mensen hebben veel geprobeerd, maar weinig daarvan heeft echt diepe verankering in de wereld gebracht.

Tegelijkertijd wint de islam in Europa aan invloed, maar in plaats van een open beweging naar de nieuwe omgeving te maken, lijkt zij vooral naar binnen te keren. Dit maakt dat haar inhoudelijke fundament minder zichtbaar wordt en de aandacht verschuift naar hoe het instituut zich verhoudt tot de samenleving.

Mensen keren zich ook tot oude krachtplekken, die ooit door de kerk naar de randen van Europa werden verdrongen. Ze zoeken daar verbinding en gebruiken deze plekken als springplank naar spirituele ervaringen. Tegelijkertijd zien we een opkomende beweging onder jongeren die teruggrijpt op christelijke principes om opnieuw de strijd met het kwaad aan te gaan.

Wat we hieruit kunnen afleiden? De oude structuren bieden niet langer een stevig fundament voor de spirituele behoeften van deze tijd. En dat is begrijpelijk. De mens van nu vraagt om een spiritueel fundament dat aansluit bij de ontwikkeling van het bewustzijn nu.

Mijn persoonlijke zoektocht

Als kind van de jaren zestig groeide ik op in Amsterdam en ging ik naar een streng-katholieke basisschool. De school was een belangrijke klant van mijn vaders winkel, en de nonnen die er lesgaven, hielden er een Spartaanse discipline op na. Toch nam ik als kind de boodschap van Jezus moeiteloos aan. Maar al snel bekroop me een vraag: hoe paste die harde opvoeding bij de liefdevolle leer van God? Dit was een vraag die ik beter niet hardop kon stellen – dat zou klanten kunnen kosten.

Al jong voelde ik dat er iets niet klopte. Misschien gingen alle religies wel over dezelfde God? Mijn geloof verdween langzaam naar de achtergrond, overschaduwd door welvaart en rationaliteit. Toch bleef de essentie ervan sluimeren.

Rond het jaar 2000 veranderde dat. Een eenvoudige vraag over de ‘ziel’ van een bedrijf bracht me op een pad van 25 jaar bewustzijnsontwikkeling. Ik ging op zoek naar antwoorden, begeleidde mensen en maakte spirituele reizen. In mijn werk als eigenaar van De Werfeling in Utrecht spreek ik jaarlijks duizenden mensen over spiritualiteit. Uit deze gesprekken ontstond de inspiratie voor ‘Spiritual Europe’ – een visie op de spirituele transformatie die zich in Europa voltrekt.

De grotere beweging

Om te begrijpen waar we nu staan, moeten we kijken naar de beweging die zowel de mensheid als de Aarde maakt. De Aarde zelf ondersteunt ons bewustzijn en sinds de eeuwwisseling is er een nieuwe laag van bewustzijn beschikbaar gekomen (iets waarover ik in andere artikelen uitgebreider schrijf).

De mensheid heeft zich hierop voorbereid door een enorme bewustzijnsontwikkeling in gang te zetten. Volgens oude beschavingen was 2012 een kantelpunt, het moment waarop de vijfde dimensie van de Aarde en de menselijke evolutie samenkwamen. De afgelopen twaalf jaar bouwde de spanning zich verder op, tot we in 2024 opnieuw een kantelpunt bereikten. We bevinden ons nu in een tijd waarin het oude vierdimensionale systeem zichzelf begint af te breken.

Wat betekent dat concreet? Onze maatschappelijke structuren zijn gebouwd op een scheiding tussen mannelijke (hiërarchie) en vrouwelijke (volksverbinding) krachten. Maar deze gescheiden structuren passen niet langer bij een vijf-dimensionaal bewustzijn. Wat nu nodig is, is een integratie van deze krachten binnen het individu.

Wanneer deze balans wordt bereikt, verzachten mensen en maken zij een verschuiving naar een nieuwe staat van bewustzijn: die van het hart. Dit fundament is gebaseerd op individuele vrijheid en verantwoordelijkheid – ofwel: onvoorwaardelijke liefde en bewust leven vanuit het hart.

Dit innerlijke proces vraagt om nieuwe maatschappelijke vormen. Maar die zijn er nog niet. De huidige religieuze instituten ondersteunen deze ontwikkeling niet of nauwelijks. Het boeddhisme komt misschien nog het dichtst in de buurt, maar mist een toegepaste verankering.

Kortom, we staan op een drempel. Terwijl de oude structuren verdwijnen en de stofwolken neerdalen, rijst de vraag: wat komt ervoor in de plaats? De spirituele chaos in Europa biedt weinig houvast, maar de bouwstenen voor iets nieuws zijn al aanwezig. Door oude kennis te transformeren en bewust gebruik te maken van technologie, zoals AI, openen zich nieuwe wegen.

Met ‘Spiritual Europe’ willen we bijdragen aan een nieuw spiritueel fundament, passend bij de mens van nu.

En de traditionele religieuze instituten? Ook zij zullen door een proces van transformatie gaan. Hun rol zal verschuiven van dominant naar faciliterend. Hoe snel dit zal gaan, hangt af van de ontwikkeling van iedere stroming zelf. Maar de vraag is of de jonge generaties in Europa daar nog op willen wachten.